Zanim okolice ulicy Krasińskiego, Placu Wilsona i Placu Lelewela, pod koniec lat dwudziestych XX w., otoczyły budynki małych spółdzielni mieszkaniowych, budowniczym przyszło uporać się z nie lada problemem. Nadwiślańską skarpę w rejonie Żoliborza przecinały bowiem liczne strumienie, a nawet rzeki. Pisałam już na blogu o Drnie i Rudawce. Po Drnie pozostał nam do dziś kanałek poniżej Cytadeli i ciekawa budowla przypominająca akwedukt. O tej okolicy możecie poczytać w dwóch artykułach na blogu: RZEKA U STÓP CYTADELI oraz ROMANTYCZNIE NIEROMANTYCZNY AKWEDUKT
Rudawka pojawia się jeszcze w kilku miejscach na Żoliborzu i na Bielanach. O niej poczytacie w artykule STARORZECZE RUDAWKI
Z większych i bardziej liczących się żoliborskich rzek pozostała do przypomnienia trzecia – Polkówka, po której obecnie nie został nawet najmniejszy ślad. Podobnie jak dwie wcześniej wymienione miała ona charakter typowego potoku niziny mazowieckiej, z brzegami częściowo piaszczystymi, częściowo porośniętymi bagiennym lasem łęgowym. Taki wygląd zachowała do czasów współczesnych na przykład Pisia Gągolina w okolicach Radziejowic, tak chętnie portretowana przez Józefa Chełmońskiego, mieszkającego właśnie nad Pisią w pobliskiej Kuklówce.
Polkówka, tak jak Drna i Rudawka, była sukcesywnie meliorowana i osuszana. Płynęła jeszcze miejscami pod koniec XIX wieku w rejonie, gdzie dziś znajdują się kościół św. Stanisława Kostki, Teatr Komedia, Domu Handlowy „Merkury”, Urząd Dzielnicy Żoliborz i Przychodnia Rejonowa na ulicy Szajnochy.
Niestety na dawnych planach Warszawy bieg żoliborskich rzek nie był zbyt precyzyjnie zaznaczamy. Toteż obecnie trudno wskazać dokładnie miejsce, które zajmowała Polkówka.
Nieistniejąca dziś rzeka Pólkówka swój bieg rozpoczynała gdzieś w okolicy Al. Wojska Polskiego, a może nawet na terenach obecnego centrum handlowego Arkadia. Dalej płynęła północno-zachodnią częścią Placu Wilsona, a następnie spływała do doliny Wisły, w okolicy ul. Bohomolca. Nad ową rzeką, w jej dolnym biegu, rozłożyła się wioska zwana Polkowem, Pólkowem, bądź Polikowem, która z czasem dała początek Żoliborzowi.
Na przestrzeni wieków Polkówka zmieniała bieg na swym dolnym odcinku. W XVII wieku spływała do mokradeł pod wschodnim Marymontem, w XVIII wieku do łachy wiślanej, poniżej Marymontu, czyli Łachy Potockiej, zwanej potocznie Kanałkiem Potockim.
Toteż różne źródła różnie opisują jej położenie, lokalizując ją czasem, raczej błędnie, nawet w osi ulicy Potockiej. Komisja Brukowa porządkując żoliborskie cieki zdecydowała o połączeniu Pólkówki kanałem z Drną, opływającą od północy Cytadelę. Kanałem tym zanieczyszczone wody Drny odprowadzano poza tereny zamieszkane.
Obecnie tu i ówdzie zachowały się jeszcze fragmenty Drny i Rudawki. Po Polkówce nie pozostał w zasadzie żaden ślad, jeśli nie liczyć kanałku na Kępie Potockiej, gdzie rzeka kończyła swój bieg.
W II połowie XIX wieku Polkówka zaczęła wysychać i z czasem zasypano jej koryto.
Zanim to jednak do końca nastąpiło budowniczowie kościoła św. Stanisława Kostki musieli zadbać o gruntowne osuszenie i utwardzenie terenu pod budowę świątyni, gdyż stanęła ona dokładnie w dnie dawnego potoku.
Nie można wykluczyć, że kolejnym wspomnieniem po rzece jest układ niektórych ulic na zachód od Placu Wilsona. Bardzo możliwe, że ulica Krechowiecka – szeroka zielona aleja na wprost Teatru Komedia, prowadząca od ulicy Mickiewicza do Skweru Igora Newerlego i Placu Lelewela, wytyczona została wzdłuż zachowanych dawnych ścieżek, wiodących przy brzegach zanikającego już potoku.
W przedwojennych planach aleję tę widziano jako część długiego ciągu spacerowo-widokowego, który miał zamykać się nad Wisłą obszernym, amfiteatralnym, parkowym placem, w miejscu dzisiejszych ogródków działkowych na Kępie Potockiej, czyli tam gdzie ongiś kończyła swój bieg Polkówka.
Można sobie dziś już tylko pomarzyć, jakby to pięknie było, gdyby środkiem tej szerokiej zadrzewionej alei, jaką jest obecnie ulica Krechowiecka płynęła rzeka, spadając kaskadą na Plac Lelewela.🙂
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 