Jedną z ciekawostek Góry Kalwarii jest tzw. „Wieczernik”, dawny kościół marianów, z 1674 r. , założony, ówcześnie wraz z eremami, przez zakonnika, o. Stanisława Papczyńskiego. Eremy nie przetrwały, ale kościół pozostał. Już w wieku XX dobudowano nowe obiekty i Drogą Krzyżową, ze stacjami wykutymi w kamieniu przez współczesną rzeźbiarkę – Hannę Grocholską.
Cały kompleks znajduje się na obrzeżu Góry Kalwarii – miasta w województwie mazowieckim, nad Wisłą, 42 km od centrum Warszawy, niedaleko Piaseczna. Rozkwit tego miasta przypadł na wiek XVII i XIX. Dziś jego rola mocno zmalała, aczkolwiek liczne zabytki, choć w nie najlepszym stanie, nadal jeszcze przypominają o latach świetności.
Góra Kalwaria swój rozwój zawdzięcza religii i jej propagatorom – biskupowi poznańskiemu Stefana Wierzbowskiemu oraz cadykowi Alterowi. Wprawdzie wieś rycerska o nazwie Góra istniała tu już w XIII wieku, ale po potopie szwedzkim niewiele z niej zostało, co – o ironio losów! – przyczyniło się do późniejszego rozwoju osady. Zniszczona infrastruktura wsi pozwoliła bowiem zaplanować i zbudować ją według nowego, przemyślanego planu urbanistycznego – jako miasta kalwaryjskiego, pielgrzymkowego, przystosowanego do odprawiania nabożeństw pasyjnych. Biskup Wierzbowski stał się właścicielem Góry w roku 1666 i już w 4 lata później wiosce nadany został przywilej miejski, z lokacją na prawie magdeburskim. Osada otrzymała nową nazwę: Nowa Jerozolima. Sprowadzono i osiedlono tu zakony dominikanów, dominikanek, franciszkanów obserwantów, bernardynów, pijarów i marianów. Do dziś zachował się nadany wówczas miastu kształt jego centralnej części, prawdopodobnie z udziałem słynnego architekta – Tylmana z Gameren, wytyczony na planie krzyża łacińskiego, na podstawie średniowiecznych planów Jerozolimy. Oprócz drogi kalwaryjskiej ze stacjami Męki Pańskiej istniało tu wtedy 6 kościołów, 5 klasztorów i 35 kaplic. Miasto było wówczas w całości przeznaczone dla katolików, zabroniono osiedlać się w nim Żydom.
Co jeszcze warto zobaczyć?
Warto zwrócić uwagę na dawny, XVII-wieczny układ urbanistyczny miasta dwie główne ulice tworzące na planie formę krzyża łacińskiego. Układ ten został częściowo zatarty na skutek rozbudowy miasta na początku XIX w., tym niemniej nadal pozostaje czytelny.
Obiekty związane z kulturą katolicką:
– parafialny kościół Niepokalanego Poczęcia NMP i klasztor pobernardyński. To już trzeci w historii miasta kościół na tym miejscu. Pierwotny drewniany kościół parafialny stał tu już w XIII w. Kolejny został wybudowany z fundacji biskupa Wierzbowskiego w wieku XVII i przekazany bernardynom – wówczas powstały też budynki klasztorne. Obecny, trzeci z kolei kościół zbudowano w latach 1765–1770 z fundacji marszałka Franciszka Bielińskiego według projektu słynnego architekta Jakuba Fontany;
– kościół filialny p. w. Podwyższenia Krzyża Świętego – dawna kaplica kalwaryjska: tzw. „Ratusz Piłata”. Zbudowano go w 2 połowie. XVII w., w stylu barokowym;
– kalwaryjska kaplica Zwiastowania;
– dawne kolegium zakonu pijarów z 1675, przebudowane w XIX w;
– klasycystyczne budynki z 1 połowy XIX wieku;
– ratusz – wzniesiony w latach 1829-1834 według projektu Bonifacego Witkowskiego z poprawkami Henryka Marconiego , odbudowany w dawbnym stylu w 1951 r., po pożarze, który nastąpił podczas wycofywania się z miasta oddziałów Wehrmachtu pod koniec II wojny światowej;
– jatki – czyli dawne rzeźnie i sklepy mięsne, dziś eleganckie butiki.
Obiekty związane z kulturą żydowską:
Niestety zachowane w bardzo złym stanie:
– dom rodzinny Alterów, tzw. Dwór Cadyka oraz dom modlitwy, w centrum miasta, w podwórzu przy ul. Pijarskiej 10/12; zdewastowane przez hitlerowców, po wojnie magazyn i sklepy, biura, obecnie budynek częściowo pusty;
– synagoga w centrum miasta, w podwórzu przy ul. Pijarskiej 10/12, zbudowana 1902 r. przy Dworze Cadyka, jako prywatna synagoga Alterów, zniszczona przez hitlerowców, obecnie sklepy;
– synagoga w centrum miasta, przy ul. Pijarskiej 5, zniszczona przez hitlerowców, obecnie magazyny i sklepy;
– kirkut – cmentarz żydowski z 1826 roku o powierzchni 1,3 ha, na obrzeżach miasta. Do dziś zachowało się, w bardzo złym stanie, około sześćdziesięciu nagrobków oraz studnia do rytualnych ablucji. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1840. W 1991 roku odbudowano ohel – kaplicę grobową cadyków Alterów, do której pielgrzymują Żydzi z całego świata. Na terenie nekropolii znajduje się też pomnik ku czci ofiar Holokaustu.
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 