Dziś tematem będzie tylko jedno zdjęcie. Ale za to jakie! Zdjęcie lotnicze Placu Saskiego i jego otoczenia, wykonane ok.1915 roku. Niektóre źródła datują je nawet kilka lat później. Tak czy owak – czasy I wojny światowej, na chwilę przed odzyskaniem niepodległości.
Plac Saski, dzisiejszy Plac Piłsudskiego, zawsze był jednym z centralnych i reprezentacyjnych miejsc Warszawy. Nic też dziwnego, że lokowano przy nim ważne obiekty i instytucje, począwszy od pałacu królewskiego za czasów saskich.
Przyjrzyjmy się zdjęciu. Pałac Saski, a raczej olbrzymia kamienica Skwarcowa, bo to forma bardzo już odległa od pierwotnej postaci, stoi jeszcze na swoim miejscu. A także pałac Brühla, tuż przy nim po sąsiedzku, po lewej stronie.
W dwudziestoleciu międzywojennym w dawnym Pałacu Saskim usytuował się Sztab Główny Wojska Polskiego. Na Placu przed kolumnadą ustawiono na koniu księcia Józefa Poniatowskiego, po jego powrocie z Homla. W kolumnadzie utworzono Grób Nieznanego Żołnierza. W grudniu 1944 roku, wraz z sąsiadującym pałacem Brühla, gmach został wysadzony w powietrze przez Niemców.
Na pierwszym planie, przysłonięta nieco drzewami Ogrodu Saskiego, znajduje się kamienica Lesslów, z charakterystyczną półokrągłą altaną od strony ogrodu, mieszczącą cukiernię. Zarówno ta kamienica, jak sąsiednie, zostały zniszczone w trakcie II wojny światowej, już w czasie bombardowań w roku 1939. Na ich terenie mamy obecnie park, wydłużony fragment Ogrodu Saskiego.
Przy prawym brzegu, w środku, widać narożnik pałacu Kronenberga. Zniszczony częściowo w czasie II wojny, przetrwał w ruinie do początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Nie zdołano znaleźć inwestora i lokatora dla tego obiektu. Ten fragment ulicy Królewskiej zajmuje obecnie hotel Novotel, przez wiele lat znany pod nazwą „Victoria”.
Na lewym brzegu zdjęcia widać kamienice zamykające wówczas północną pierzeję placu. Żadna z nich nie przetrwała II wojny światowej. Ich miejsce zajmuje obecnie częściowo, rozbudowane w latach pięćdziesiątych XX wieku, zaplecze Teatru Wielkiego oraz biurowiec Metropolitain. Pozostałe tereny to pusty plac.
Centralną część placu zajmuje symbol carskiej władzy – potężny sobór Aleksandra Newskiego wraz z dzwonnicą. Ich budowa trwała aż 18 lat, od 1894 do 1912 roku. Powstała budowla gigantyczna, nieproporcjonalnie wielka w stosunku do otoczenia, w której wszystko było ogromne i przytłaczające swą wielkością. Takie zresztą były założenia.
Dzwonnica, o wysokości 70 metrów, była wówczas najwyższą budowlą w Warszawie. Na potrzeby soboru wykonano aż 14 dzwonów. Największy z nich był piątym co do wielkości dzwonem imperium rosyjskiego.
W roku 1916, po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan, cerkiew stała się kościołem garnizonowym wojska niemieckiego, w dodatku dwuwyznaniowym (rzymskokatolickim i ewangelickim).
Po zakończeniu I wojny światowej, władze odrodzonej Warszawy zadecydowały o rozbiórce popadającego w ruinę ówczesnego kościoła św.Henryka, na jaki cerkiew została przemianowana przez Niemców. Demontaż tego kolosa nie był wcale łatwym przedsięwzięciem. Rozbiórka trwała kilka lat, zakończona została w 1926 roku.
O historii Placu, Pałacu i Ogrodu Saskiego więcej opowiadamy na spacerach pod tytułem
FORTUNA KOŁEM SIĘ TOCZY. OD KRONENBERGA DO WEDLA. Spacer z przewodnikiem
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 