Gdy w marcu 1916 roku tereny współczesnego Żoliborza przyłączono do Warszawy, wśród rozległych pustkowi stały tylko gdzieniegdzie dworki z ogrodami.
W lipcu 1922 roku, pomiędzy ulicami Krasińskiego i Mickiewicza, a Cytadelą i Wisłą, na obszarach dawnej esplanady Cytadeli i rozebranych fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy, rozpoczęła się budowa osiedla, zwanego później Żoliborzem Oficerskim. Tworzono je na wzór angielskich miast-ogrodów, w powiązaniu z polską architekturą narodową, z domami w stylu dworkowym, z wysokimi trójkątnymi dachami i kolumnowymi portykami. Osiedle projektowali najlepsi ówcześni architekci: Romuald Gutt, Rudolf Świerczyński, Tadeusz Tołwiński, Kazimierz Tołłoczko, Marian Lalewicz.
Do naszych czasów z dawnych ulic przetrwała ulica Śmiała. To jedna z najstarszych uliczek północnej Warszawy, istniejąca już ok. 1770 roku. W latach dwudziestych XX w. wille na Śmiałej zbudowano w sposób niezwykle uporządkowany. Domy po obu stronach ulicy stanowiły lustrzane odbicie. Jeszcze dziś, mimo wielu zmian, można zobaczyć resztki tej symetrycznej zabudowy.
Obecna ulica Czarnieckiego nosiła w latach międzywojennych nazwę Sosnkowskiego . Minister był tak zaangażowany w budowę osiedla, że oficerowie postanowili uczcić to nazwą ulicy jeszcze za jego życia.
Żoliborz Oficerski był niezwykle popularny. Przy ulicy Śmiałej mieszkali gen. Stefan Grot-Rowecki i gen. Marian Kukiel, przy Haukego-Bosaka gen. Sosabowski, Władysław Broniewski przy Czarnieckiego.
Przy Kaniowskiej zamieszkał generał Józef Haller. Nazwę nadano tej ulicy na pamiątkę bitwy pod Kaniowem, w której generał brał udział. Planował zamieszkać tu także Józef Piłsudski. Ponieważ jednak numer na liście przydziałów miał bardzo odległy, zrezygnował i ostatecznie osiedlił się w Sulejówku.
W czasie okupacji w piwnicy domu przy Fortecznej 4 ulokowano tajną radiostację, zwaną „Łodzią Podwodną”, pod kierownictwem Stanisława Rodowicza. Była tak świetnie zakonspirowana, że nawet w czasie rewizji w 1941 roku Niemcy jej nie odkryli.
Przy Czarnieckiego 17 mieściła się rusznikarnia i magazyn broni.
Przechodząc ulicą Czarnieckiego bez wątpienia zwrócimy uwagę na budynek szkoły. Na jego murach do dziś zachowały się liczne ślady kul. W latach II wojny światowej działał tu internat dla 65 chłopców z rodzin wojskowych, kontynuujący tradycję szkoły powszechnej Rodziny Wojskowej, a także – pod patronatem dyrektorki szkoły, Janiny Dunin-Wąsowicz, stołówka Rady Głównej Opiekuńczej oraz punkt pomocy Żydom. W czasie Powstania zorganizowano tu szpital i kuchnię polową.
W czasie Powstania część Żoliborza Oficerskiego została całkowicie zniszczona. Po wojnie wielu historycznych budynków nie odbudowano. Na szczęście część domów przetrwała w stanie nadającym się do zamieszkania i remontu. W 1980 roku Żoliborz Oficerski został wpisany do rejestru zabytków.
Wędrując ulicami Żoliborza Oficerskiego, natkniemy się na liczne przykłady doskonałej architektury. Na Śmiałej znajdziemy domy przypominające gotyckie zameczki. Wille w stylu dworkowym z ogrodkami spotkamy w okolicach Placu Słonecznego.
Architekturę modernistyczną i postmodernistyczną znajdziemy na Czarnieckiego, m.in. willę niczym stacja kolejki linowej na Kasprowy Wierch, czy kościół Dzieciątka Jezus powstały na miejscu ruin spalonej kamienicy.
Po wojnie, zauroczeni malowniczością zakątków, a także atmosferą pełną ciszy i spokoju, zaczęli się tu osiedlać artyści – reżyserzy, aktorzy, fotografowie, pisarze, malarze. Wśród mieszkańców osiedla wymienić można m.in. Andrzeja Wajdę, Krzysztofa Zanussiego, Jerzego Kawalerowicza i Lucynę Winnicką, Jerzego Majewskiego i Zofię Nasierowską, Alinę Janowską.
Nadal chętnie zamieszkują tu celebryci i prominenci, zarówno ze świata kultury i nauki, jak i biznesu.
Zainteresowanych historią i ciekawostkami Starego Żoliborza zapraszamy na spacery z przewodnikiem, nie tylko po Żoliborzu Oficerskim, ale także po Dziennikarskim i Urzędniczym. Terminy spacerów znajdziecie w KALENDARIUM KLUBU GLOBTROTERA 2021 oraz w AKTUALNOŚCIACH KLUBU GLOBTROTERA. Najbliższy spacer już 31 lipca 2021.
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 