Ciekawe i oryginalne były okoliczności powstania i odsłonięcia tego pomnika. Przewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika był Henryk Sienkiewicz, który zamówił projekt u słynnego rzeźbarza Cypriana Godebskiego, mieszkającego wówczas w Paryżu.
Odlew został wykonany w Pistoi, we Włoszech, cokół wykuto z włoskiego granitu z Baveno. Wszystko to działo się w czasach, gdy Polski praktycznie nie było. Carskie władze – o dziwo!- zgodziły się na odsłonięcie pomnika i to w bardzo eksponowanym miejscu. Warunkiem było: żadnych przemówień i manifestacji. Pomnik odsłonięto 24 grudnia 1898 roku, dokładnie w 100-letnią rocznicę urodzin Poety.
W zupełnej ciszy. Odegrano jedynie fragment z „Halki”.
W czasach carskich pomnik stał na wprost dawnego pałacu Wesslów, później tzw.Poczty Saskiej. W chwili odsłonięcia pomnika w pałacu mieściła się redakcja „Kuriera Codziennego” i „Tygodnika Ilustrowanego”.
Pomnik ustawiono na placu powstałym z wyburzenia budynków na terenie dawnej jurydyki Dziekanka, w miejscu fontanny, którą przeniesiono na Plac Bankowy. Fontanna była pięknym dziełem Leonarda Marconiego i częścią wodociągu stworzonego przez Henryka Marconiego. Na owe czasy nie była jednak jeszcze tak szacownym zabytkiem, jakim jest obecnie, więc nie było wiekszego problemu z jej przeniesiem. Trafiła zresztą w równie eksponowane miejsce – na Plac Bankowy.
Kompozycję otoczenia pomnika zaprojektowali Józef Pius Dziekoński i Władysław Marconi, a kunsztowne ogrodzenie w formie kutej z żelaza balustrady z motywami roślinnymi – Zenon Chrzanowski. Balustradę wykonano w znanej wówczas firmie odlewniczej Zielezińskiego.
W narożnikach ogrodzenia ustawiono dwuramienne latarnie i lampadery – żeliwne formy imitujące kształtem znicze.
W 1942 Niemców zdemontowali pomnik i wywieźli do Rzeszy. Po wojnie polska misja wojskowa odnalazła w Hamburgu m.in. głowę i fragment torsu. Kopię odlewu wykonał Jan Szczepkowski. Odtworzono także cokół i ogrodzenie. Był to trzeci odbudowany pomnik warszawski.
Ciekawie poradzono sobie z brakiem materiałów, do wykonania pomnika zużytkowano … głowę Goeringa. Do Polski trafił bowiem z Niemiec, wraz z kolejowym transportem dokumentów, fragment potężnego służbowego pomnika Goeringa.
Ponowne odsłonięcie pomnika Wieszcza, dokonane przez Bolesława Bieruta, nastąpiło 28 stycznia 1950, na zamknięcie jubileuszowego Roku Mickiewiczowskiego. Jednak otoczenie nie zostało wtedy jeszcze do końca odtworzone. Żeliwne znicze wokół pomnika powróciły do Polski dopiero w latach 80. XX wieku i wtedy to stanęły znów na swoim miejscu.
Pomnik Mickiewicza odegrał w historii Warszawy istotną rolę. Jego lokalizacja i wymowa prowokowały do wystąpień politycznych. Po wojnie stanął na wprost … Prokuratury Generalnej, która zajęła odbudowany budynek dawnej Poczty Saskiej.
To tu właśnie odbyła się słynna demonstracja studentów w 1968 r. w proteście przeciw decyzji ówczesnych władz (na żądanie ambasady ZSRR) o zakazie grania „Dziadów” Mickiewicza” w reżyserii Kazimierza Dejmka.
Warto wspomnieć, że w Warszawie mamy jeszcze dwa pomniki Adama Mickiewicza. Jeden – socrealistyczny, przy wejściu głównym do Pałacu Kultury i Nauki, odsłonięty w 1955. Drugi – popiersie patrona szkoły na terenie L.O. im. Adama Mickiewicza, odsłonięte w 2000 r.
Opracowanie: Liliana Kołłątaj
Zdjęcia współczesne: Liliana Kołłątaj
Zdjęcia archiwalne: archiwum internetowe (m.in. Fotopolska.eu, Polona.pl)
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 
1 myśl w temacie “WIESZCZ NIEPOKORNY NAWET NA POMNIKU. Pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie”