Popularnym celem turystycznym na Dolnym Śląsku jest zamek Książ. Największe miasto w pobliżu i to całkiem blisko, bo zaledwie kilkanaście kilometrów, to Wałbrzych, który sam wart jest odwiedzenia. Kojarzy się on wprawdzie bardziej z przemysłem i kopalniami niż z turystycznymi atrakcjami. Ale to bardzo niekompletne skojarzenie. Dawna kopalnia to obecnie obiekt muzealny i turystyczny, a w centrum znajdziemy ładny rynek, wiele zabytkowych kamienic i potężną neogotycką kolegiatę z XIX wieku. A w dodatku Wałbrzych – co zaskakuje przy tych kopalnianych okolicznościach – to także uzdrowisko. Dokładnie to uzdrowiskiem jest dzielnica Szczawno Zdrój, na obrzeżach Wałbrzycha. Warto się tam wybrać, bo znajdziemy tam do dziś atmosferę austriacko-pruskiego kurortu z przełomu XIX i XX wieku, choć obecnie nieco podupadłego.
Najbardziej rozpoznawalny widok i wizytówka Szczawna-Zdroju to dziewiętnastowieczna Hala Spacerowa przy pijalni wód mineralnych. To jeden z dwóch najstarszych całkowicie oryginalnych zabytków tej miejscowości, której popularność i rozwój datuje się właśnie na wiek XIX.
Biały budynek kończący Halę Spacerową to wspomniana Pijalnia Wód Mineralnych. Zbudowano ją również w XIX wieku. Niestety w listopadzie 1992 roku zniszczył ją pożar. Została odbudowana, ale nie jest już w pełni oryginalna.
Zabytkowa pijalnia została podpalona przez trzech uciekinierów z ośrodka szkolno-wychowawczego. Ot, tak sobie. Sami pewnie nie bardzo wiedzieli, dlaczego i po co to robią. Mimo błyskawicznej akcji strażackiej, ogień strawił większą część obiektu. Odbudowa trwała 4 lata.
Pijalnia i Hala miały zresztą pecha do pożarów.
Pierwszą pijalnię wód mineralnych wybudowano w Szczawnie-Zdroju być może już nawet w XVII wieku. Nie ma na ten temat jednak dokładnych danych, a jej wygląd próbowano odtworzyć na początku XIX, przy okazji budowy ówczesnej pijalni i w związku z 300-leciem istnienia miejscowości. Być może wyglądała tak.
Pierwsza dziewiętnastowieczna pijalnia była obszerną halą, wyglądem nawiązująca do domniemanego kształtu owej XVII-wiecznej. W centralnym punkcie znajdowała się studnia. Wodę nabierano z niej za pomocą szklanego czerpaka, który był przymocowany do długiego kija. Motyw pijalni oraz czerpaka jest obecny w herbie i na fladze Szczawna-Zdroju. Nota bene, na początku wieku XIX Szczawno nosiło nazwę Salzbrunn,czyli”solne źródło’.
Pierwszy obiekt uzdrowiskowy przy pijalni, Łazienki Łąkowe, wybudowany został przez Hochbergów w 1819r. prawdopodobnie według projektu Józefa Fryderyka Raabego w stylu neogotyckim. Łazienki miały początkowo tylko 4 izby kąpielowe. Wnętrza ich były ogrzewane rurami, którymi przepływała ciepła woda. Zakład ten co roku ulepszano i powiększano – pod koniec stulecia było już 21 wanien. Łazienki Łąkowe były zlokalizowane przy zachodnim końcu promenady, u zbiegu dzisiejszych ulic Zacisze i Kościuszki, czyli tam gdzie znajduje się brama Parku Zdrojowego.
Pierwsza pijalnia uzdrowiska spłonęła w 1893 r. wraz z przylegającą do niej halą spacerową. W ciągu kilku lat w miejscu zgliszczy wybudowano obiekt drewniano-murowany, który możemy oglądać do dziś.
Ulica Tadeusza Kościuszki, przy której stoją obydwa obiekty, popularnie zwana jest deptakiem. Z drugiej strony Hali biegnie główna aleja Parku Zdrojowego. Jeśli będąc w Szczawnie szukasz znajomych, to najprędzej znajdziesz ich właśnie tam. Ten rejon to nie tylko główny punkt Szczawna, ale też jego centrum turystyczne i kulturalne. Tu zlokalizowana jest większość kawiarni i restauracji. Tu także znajduje się Teatr Zdrojowy im. Henryka Wieniawskiego, w którym często odbywają się koncerty i spektakle.
Okazały budynek obecnego teatru zdrojowego powstał w 1896 roku, w miejscu bazaru przylegającego do Łazienek Łąkowych i zastąpił wcześniejszy teatr szczawieński, usytuowany na obrzeżach uzdrowiska, rozebrany pod koniec XIX . Nowy obiekt uzyskał klasycystyczną elewację, jaką widzimy obecnie. Warto zajrzeć do środka nie tylko na koncert, gdyż mury tego budynku skrywają zaskakująco dekoracyjne wnętrze. Sala o wymiarach 19×13 metrów i wysokości 10 metrów do dziś zachowała bogaty rokokowy wystrój. Nic też dziwnego, że w takiej scenerii odbywają się uznane spotkania muzyczne, takie jak np.Międzynarodowe Festiwale Henryka Wieniawskiego, koncerty Vratislavia Cantans i Filharmonii Sudeckiej oraz recitale popularnych artystów.
Warto wspomnieć, że oświetlenie elektryczne i wentylacja sali należały w czasach budowy gmachu do najnowocześniejszych osiągnięć z zakresu wyposażenia technicznego teatrów.
Po II wojnie światowej teatr funkcjonował z przerwami do roku 1972 roku. Wtedy to rozpoczęto remont, który trwał… 22 lata! Działalność szczawieńskiej sceny została wznowiona dopiero październiku 1994 roku. Kilka lat temu dokonano ponownych remontów, ale trwały one już znacznie krócej. W roku 2008 Teatr Zdrojowy przeszedł remont elewacji zewnętrznej i dachu. W roku 2010 przeprowadzono prace konserwatorskie we wnętrzu sali teatralnej – odmalowano ścian i odświeżono wybrane elementy 24 karatowym złotem.
Wspomniałam, że Hala Spacerowa to jeden z dwóch oryginalnych najstarszych zabytków Szczawna. Drugi to Wieża Anny, którą znajdziemy w Parku Zdrojowym. Wybudowano ją w 1818 roku na skalistej skarpie parku jako punkt widokowy. I w zasadzie spełnia tę funkcję do dziś. W zasadzie, bo wejście na szczyt wieży, mimo że w latach dziewięćdziesiątych obiekt był remontowy, jest od dłuższego czasu niemożliwe.
Ale nadal można spojrzeć na panoramę Parku Zdrojowego i deptaku z kamiennego tarasu wieży. Rożnica wysokości zaledwie kilkunaście metrów, więc nie aż tak istotna. Pomysłodawcą ustawienia wieży był August Zemplin, założyciel jednego z sanatoriów w Szczawnie. Nazwę budowli nadano na cześć hrabiny Anny von Hochberg, co przypomina o położonym niedaleko Szczawna zamku Hochbergów w Książu. W 1835 roku na wieży zamontowano zegar, który do dziś wybija pełne godziny.
Współcześnie panorama z wieży nie oszałamia. Widać tylko sporo drzew i niewielki fragment historycznego centrum. Jednak w czasach, gdy realizowano pomysł tego punktu widokowego krajobraz przedstawiał się całkiem inaczej. Ze wzgórza widoczna była nawet góra Chełmiec.
Przy eleganckiej bramie do Parku Zdrojowego wita na Henryk Wieniawski, oczywiście ze skrzypcami w ręku. Jakżeby zresztą mogło być inaczej, skoro Mistrz patronuje Parkowi oraz Teatrowi Zdrojowemu. Brama do Parku nie zmieniła swego wyglądu od momentu swojego powstania.
Przy głównej alei Parku zwraca uwagę niewielki, ale malowniczy obiekt, którego konstrukcja i wygląd zdradzają historyczne pochodzenie. To zabytkowa budka meteorologiczna.
A do Parku Zdrojowego i na Wzgórze Gedymina najlepiej wybrać się w maju, gdy kwitną rododendrony.
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 