Kamienice przy ulicy Brzozowej, usytuowane na samym skraju staromiejskiego odcinka Skarpy Warszawskiej „patrzą” na Wisłę.
Przed nimi znajduje się sympatyczny taras widokowy, z którego rozciąga się rozległa panorama na dolinę Wisły i jej praski brzeg. Placyk ozdabia zielony skwer z kwiatowym klombem i posągiem siłacza.
Nie zawsze jednak było tu tak uroczo. Mieszkańcy tych kamienic nie tylko nie mieli tak pięknych widoków, ale w dodatku dręczyła ich roztaczająca się wokół nieprzyjemna woń.
Ów taras usytuowany jest bowiem w miejscu zwanym tradycyjnie Gnojną Górą.
Tak widział to miejsce znany malarz, Aleksander Gierymski, pod koniec XIX wieku. Trzeba przyznać, że jego wizja artystyczna od rzeczywistości wiele się nie różniła. Może tylko w ujęciu malarskim przedstawiała się nieco bardziej malowniczo.
A nazwa została nadana i pozostała w pamięci ludu warszawskiego nie bez powodu.
To ślad po dawnej funkcji tego terenu. Tu bowiem wyrzucano wszelkie odpady późnośredniowiecznej Warszawy, co w efekcie spowodowało utworzenie się ziemnego wału na zboczu Skarpy.
Wysypisko funkcjonowało mniej więcej od końca XVI wieku aż do roku 1844.
Już pod koniec wieku XVII stało się tak dokuczliwe, że próbowano położyć mu kres.
Ale jego likwidacja nie była sprawą prostą z powodu przyzwyczajeń mieszkańców, dla których ta lokalizacja wielkiego śmietnika była bardzo wygodna.
Gnojna góra miała, poza typowo „gospodarskim”, jeszcze jedno, dość osobliwe zastosowanie.
W wysypisku zakopywani byli po szyję ludzie chorzy na syfilis – wierzono, że ma to właściwości lecznicze.
W 1744 r. wysypisko obłożono darnią, od końca XVIII wieku ograniczano wywóz śmieci, aż w roku 1844 ostatecznie je zamknięto. Po zamknięciu stok został obłożony ziemią. Pod dzisiejszym tarasem widokowym uzbierało się odpadków na wysokość 23 metrów.
W roku 1923 na Górze Gnojnej wzniesiono nawet budynek. Był to dom, a właściwie ogromny kompleks domów mieszkalnych Pocztowej Kasy Oszczędności, zaprojektowany przez Mariana Lalewicza. Gnojna Góra została otoczona przez jego trzy skrzydła: wschodnie, północne i południowe.
W środku elewacji wschodniej znajdowała się gigantyczna brama, od której odchodziły schody wspinające się na Gnojną Górę, prowadzące do budynku górnego.
Gmach, zniszczony kolejno we wrześniu 1939 r oraz w roku 1944, nie został po wojnie odbudowany. Pozostałe ocalałe fragmenty rozebrano na początku lat pięćdziesiątych XX wieku, odsłaniając widok znad Wisły na Stare Miasto i jednocześnie ze Starego Miasta na brzegi rzeki i Pragę. W latach sześćdziesiątych rozpoczęto porządkowanie terenu i tworzonie wspomnianego wyżej tarasu widokowego. Pozostałości dolnej części Domu Mieszkalnego Pocztowej Kasy Oszczędności można było oglądać jeszcze do połowy lat siedemdziesiątych.
Dla ozdoby ustawiona została tam później figura Siłacza. Posąg wykonany został w roku 1908 przez Stanisława Czarnowskiego. Za tę rzeźbę polski artysta otrzymał wyróżnienie na Salonie Paryskim, a także nagrodę słynnej petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. Rzeźba została ustawiona na tarasie w 1972 r.
Na tarasie widokowym znajduje się także kamień pamiątkowy poświęcony „Czwartakom” – żołnierzom AL
walczącym i poległym w Powstaniu Warszawskim. Kamień odsłonięto 23 października 2003 r.
To jeszcze nie wszystkie ciekawostki Gnojnej Góry. Gdy z ulicy Brzozowej skręca się w Celną zwraca uwagę malowniczy fragment gotyckiego muru, bardzo wyróżniający się w tym miejscu. Narożna kamienica Bornbachów z fragmentem czerwonego muru pochodzi z XIV wieku. Kamienica powstała z trzech gotyckich domów, datowanych na XIV-XVI wiek (nr 7 i 9). Oficjalny adres domu to: Brzozowa 5/9.
W dużej części ocalała po II wojnie światowej. Odbudowano ją w 1956-61 wg proj. Stanisława Żaryna, Tadeusza Makowskiego i Jerzego Pawłowskiego, wkomponowując elementy gotyckie: część dawnej Bramy Gnojnej z XIV wieku, rozebranej w 1838 roku wraz tzw. domem gotyckim czyli fragmentem budowli z XIV w., służącej zapewne jako spichlerz.
A całkiem współcześnie? Dawny kamienny mur otaczający taras widokowy zastąpiono metalową balustradą. Dzięki temu kilka lat temu na Gnojnej Górze zaczęła się tworzyć tam nowa świecka tradycja. 😉
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 