Jesienią, zwłaszcza w okolicach Święta Zmarłych lub Bożego Narodzenia częściej zaglądamy na cmentarze. Podziwiamy też stare przy okazji, zabytkowe nagrobki, czasem nawet specjalnie wybierając się na spacery po nekropoliach Warszawy. Największe zainteresowanie wzbudzają oczywiście Stare Powązki. Warto w tym czasie zajrzeć także na inne cmentarze z długą historią.
Cmentarz Prawosławny jest także jedną z najstarszych nekropolii warszawskich.
Początkowo prawosławnych w Warszawie nie mieszkało wielu. Toteż nie zorganizowano dla nich odrębnego cmentarza, lecz chowano ich na Powązkach i na Cmentarzu Ewangelickim. W 1834 r. ukaz władz carskich zlokalizował nowy cmentarz na pozostałościach reduty 56, obok kościoła Św. Wawrzyńca, zmienionego na cerkiew pod wezwaniem Włodzimierskiej Ikony Matki Bożej. Pochowano tam żołnierzy carskich, którzy zginęli podczas szturmu w trakcie powstania listopadowego na redutę bronioną przez generała Sowińskiego.
Cmentarz oficjalnie zaczął działać od 1840 r. Okolice cerkwi stały się miejscem pochówku metropolitów cerkwi oraz wysokich rangą urzędników carskich i generalicja. W dalszych kwaterach grzebania niższych urzędników, kupców, rzemieślników i uboższą ludność prawosławną. Cmentarz sukcesywnie się rozrastał i na początku XX w. rozciągał się na 5 kwaterach, na przestrzeni 19 ha.
W 1906 r., z inicjatywy metropolity Hieronima Ekzemplarskiego, powstała druga cerkiew, pod wezwaniem św. Jan Klimaka; początkowo funkcjonująca jak mauzoleum rodzinne, z czasem stała się główną cerkwią cmentarza. Cerkiew ta przetrwała do dziś, jest jedną z dwóch zachowanych, zabytkowych XIX-wiecznych cerkwi warszawskich.
I wojna światowa położyła kres istnieniu cmentarza prawosławnego na terenach reduty. Duchowni udali się na bieżeństwo, zabierając ze sobą księgi kancelaryjne, które niestety zaginęły później gdzieś na terenach Rosji.
Pod koniec I wojny decyzją niemieckiego generała von Beselera cerkiew zlikwidowano, przywracając kościół katolicki.
Po wojnie rosyjskie nagrobki przeniesiono na teren nowej części cmentarza prawosławnego, w okolice cerkwi św. Jana Klimaka.
Ponieważ jednak kwatery w pobliżu świątyni były już użytkowane, wiele przeniesionych grobów rozmieszczono w różnych dostępnych wówczas wolnych miejscach. Dlatego też nagrobki z końca XIX lub początku XX wieku zobaczymy w różnych rejonach cmentarza, sąsiadujące z grobami o wiele późniejszymi. Tak stało się na przykład z grobowcem Starynkiewicza.
Wśród nagrobków z końca XIX w. można znaleźć wiele rzeźb o wysokich walorach artystycznych, wykonanych przez znanych artystów; np. Bolesława Syrewicza.
Z wieloma nagrobkami wiążą się dzieje ludzi, którzy mieli wpływ na rozwój i historię Warszawy. Czasem spotkamy też wyryte i utrwalone w kamieniu dramatyczne i romantyczne opowieści, jak choćby zwracający uwagę nagrobek młodziutkich samobójców – Wiery Onacewicz i Gieorgija Jacuna. O tym nagrobku dowiecie się więcej, czytając mój kolejny artykuł 👉 POŚMIERTNIE POŁĄCZENI
Na cmentarzu trafimy też na groby z lat I wojny światowej i wojny polsko-rosyjskiej – żołnierzy ukraińskich, walczących po stronie polskiej.
Po drugiej stronie alei znajdziemy pomnik upamiętniający ofiary tzw. Wielkiego Głodu na Ukrainie w latach 1932-33.
O kwaterach ukraińskich w kontekście historycznych kontaktów Polski i Ukrainy w latach dwudziestych XX wieku poczytacie w osobnym artykule na blogu 👉 Україно, ocь де твої сини?
II wojna światowa nie przyniosła cmentarzowi wielu nowych zniszczeń, ale stał się on wówczas widownią oraz sceną tragicznych epizodów Powstania Warszawskiego, a w szczególności rzezi Woli. Dokonano tam egzekucji 60 mieszkańców Woli oraz ponad 100 osób – dzieci i opiekunów ochronki prowadzonej przy cerkwi oraz spalenia ok. 1500 zwłok ofiar egzekucji dokonanych w innych rejonach Woli i Warszawy.
Miejsca upamiętniające te wydarzenia znajdziemy tuż przy bramie głównej, obok cerkwi i nieco dalej, w pobliżu bocznej bramy.
Nieopodal natkniemy się na kwaterę żołnierzy rosyjskich Armii Czerwonej, młodych, osiemnasto-dwudziestoletnich chłopców, poległych w styczniu 1945 r.
Tuż obok znajdziemy groby budowniczych Pałacu Kultury. 
Po drugiej stronie cerkwi, w głębi cmentarza cmentarza na pewno zwróci naszą uwagę niemałych rozmiarów współczesne rodzinne mauzoleum – kaplica ekumeniczna Gudzowatych.
Warto przejść jeszcze kilka kroków dalej. Tuż obok bowiem znajdziemy przeniesiony z dawnego cmentarza grobowiec p.o. prezydenta Warszawy – Sokratesa Starynkiewicza, odrestaurowany staraniem MPWiK i będący nadal pod opieką Wodociągów Warszawskich (to właśnie Starynkiewiczowi Warszawa zawdzięcza Filtry Lindleya).
Na wolskim cmentarzu znajdziemy także charakterystyczne groby starowierców w kształcie trumien, przeniesione ze zlikwidowanego cmentarza na Kamionku.
Przedstawiłam tu podstawowe informacje o cmentarzu i przegląd kilku jego charakterystycznych miejsc. Jeśli chcecie poznać więcej ciekawostek na temat tego cmentarza i obejrzeć go szczegółowo -zapraszam oczywiście na moje oprowadzanie po tym cmentarzu.
Na razie nie mam terminów kolejnych spacerów, ale…
Możecie spacer odbyć sami, nawet gdy nie będę mogła Was oprowadzić. W dodatku jest to trasa rozwinięta o okolice cmentarza, w tym rejon, gdzie znajdował się pierwotnie.
Może nie będzie to dokładnie to samo, co zwiedzanie z żywym przewodnikiem, ale jest to na pewno ułatwienie, bo nie trzeba czekać na dogodny termin.🙂
Jak? To bardzo proste – z aplikacją StoryPlanetGo.
Poniżej link do tego spaceru. Tam znajdziecie wszystkie informacje na temat aplikacji oraz instrukcje jak pobrać i zakupić trasę wycieczki.
👇👇👇
Podoba Ci się ten artykuł? Będzie mi bardzo miło, jeżeli zostawisz ślad Twojej wizyty w postaci komentarza lub polubienia i zostaniesz stałym czytelnikiem tego bloga.
Możesz także zasubskrybować bloga i otrzymywać bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową informacje o nowych artykułach oraz o terminach spacerów historycznych i przyrodniczych, rajdów i wycieczek Klubu Globtrotera.
Klub Globtrotera Warszawa 